header photo

گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران­­­­

گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران­­­­

رسول مهربان

جنبش دموکراتیک آذربایجان و دولت انقلابی پیشه وری/ بخش دهم

7ــ خدمت پیشه وری به جنبش توده ای آذربایجان و ساختمان آذربایجان نو و مترقی

ﺑﺮﺧﻼف ﺧﺎﻃﺮات دروﻏﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻠﻴـﻞ ﻣﻠﻜـﻲ، رﻫﺒـﺮان ﻧﻬﻀـﺖ آذرﺑﺎﻳﺠـﺎن ﻋـﻼوه ﺑـﺮ آن ﻛـﻪ در اوج روﺣﻴـﻪي اﻳﺮان دوﺳﺘﻲ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺗﻮده ي ﻣﺤﺮوم اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ، ﻫﺮﮔﺰ در ﻣﺤﺪوده   ي ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه ي ﻟﻔﺎﻇﻲ ﻫﺎي وﻃﻦ ﭘﺮﺳـﺘﺎﻧﻪ ﻛـﺎذب، به عوام ﻓﺮﻳﺒﻲ ﻧﻨﺸﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف و اﻳﺪه آل ﺧﻮد را در ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻨﻴﺎدي ﺑﻪ ﺳـﻮد ﺧﻠـﻖ ﺗﺒﻠﻮر و ﺗﺠﻠﻲ دادﻧﺪ و ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎﻟﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ از اﺳﺘﻘﻼل و ملیت را ﺟﻠﻮه گرﺳﺎﺧﺘﻨﺪ. آﻧﻬﺎ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻣـﻴﻬﻦ را از ﻃﺮﻳـﻖ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاري ﺑﻪ ﺗﻮده ي ﻣﺮدم و دﻫﻘﺎن زﺣﻤﺘﻜﺶ  آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ و ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺮاﺑـﻪﻫـﺎﻳﻲ شبیه بود، ﺑﺎ ﻛﺎر و ﻛﻮﺷﺶ و ﺗﻼش ﺷﺒﺎﻧﻪ  روزي، اﺑﺮاز داﺷﺘﻨﺪ . و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﺪت ﻛﻤﺘﺮ از ﻳـﻚ ﺳـﺎل در ﻃـﻮل ﻋﻤﺮ ﻛﻮﺗﺎه ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ ﺧﻠﻖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن، ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺪ اﻋﺠـﺎز و ﺑـﺎورﻧﻜﺮدﻧﻲ و ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺤﺮوم آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺧﺪﻣﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑـﺮ ﺑـﺎرور ﻛـﺮدن ﻧﻬـﺎل آزادي و دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ ﺧﻠﻘـﻲ در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان و اﻳﺠﺎد ﺷﻮروﺷﻮق و آﮔﺎﻫﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺳﻨﺪﻳﻜﺎ ﻳﻲ در ﺗﻮده ي ﻣﺮدم آذرﺑﺎﻳﺠـﺎن ﺧـﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑـﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺤﺮوم و ﺳﺘﻤﺪﻳﺪه ي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪي« ﻛﺘﺎب ضررﻫﺎي ﻧﻔـﺎق در جنبش های ﻣﻠـﻲ اﻳـﺮان» ﻛـﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ي آن ﺧﻮد ﺷﺎﻫﺪ اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻮده  اﺳﺖ، ﭘﻴﺸﻪ وري و ﻫﻢ رزﻣﺎﻧﺶ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﻇﺮف ﻳﻚ ﺳﺎل ﻛﺎرﻫﺎي زﻳﺮ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ.:

1ــ رادﻳﻮي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﻳﺠﺎد ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ داد.

 2ــ در ﺗﺒﺮﻳﺰ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم داﻧﺸﮕﺎه آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﻳﺠﺎد کرد. ساختمان آن اﺑﺘﺪا در ﺷﻬﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺟﺪﻳﺪ آن در ﻣﺤﻞ ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ.

3ــ اغلب ﺧﻴﺎﺑﺎن های تبریز با کار شبانه روزی آﺳﻔﺎﻟﺖ ﺷﺪه و راه ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي اﺣﺪاث گردید.

4ــ  در ﺗﺒﺮﻳﺰ  ﻟﻮﻟﻪ ﻛﺸﻲ آب آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻗﺒﻞ از ﺗﻬﺮان داراي آب لوله ﻛﺸﻲﺷﺪ .

5ــ -ﺑﻬﺮه ﻣﺎﻟﻜﺎﻧﻪ را ﻛﺎﻫﺶ داد، از ﻏﺎرت قرون وﺳﻄﺎﻳﻲ دﻫﻘﺎﻧﺎن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي کرد.

6ــ اﻧﺠﻤﻦ ﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ در دﻫﺎت ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﻛﻪ از 3 تا5 ﻧﻔﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه داشتند. اﻳﻦ انجمن ها ﻗﺮوض دﻫﻘﺎﻧﺎن را ﭼﻨﺎن  قسط ﺑﻨﺪي ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﻋﻬﺪه پرداخت آنها ﺑﺮآﻳﻨﺪ.*

7ــ اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﻲ را در آذربایجان عملی کرده که قریب 250 هزار خانوار دهقانی صاحب زمین شدند.

8ــ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ  ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻓﻲ ﺑﺰرگ به نام ظفرﺳﺎﺧﺖ.

9ــ در ﺗﻤﺎم اﺳﺘﺎن 8 ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر و ﻳﻚ روز ﺗﻌﻄﻴﻞ در ﻫﻔﺘﻪ را در ﺗﻤﺎم کارگاهها  و ﻫﺎ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﻌﻤﻴﻢ داد .** 

10ــ اﻧﺠﻤﻦ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان و ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﮕﺎن اﻳﺠﺎد ﺷﺪ و ﺗﺌﺎﺗﺮ ﻣﻠﻲ اﺣﻴﺎ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ آن ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺷﺪﻳﺪ ﻣﺮدم واﻗﻊ شد.

 11ــ دﻫﻬﺎ دﺑﺴﺘﺎن و دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن (325 دبستان و 83 دبیرستان) جدید دایر کرد.  ساختمان دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ ﻣﻨﺼﻮر در ﺗﺒﺮﻳﺰ در زﻣـﺎن ﭘﻴﺸﻪ وري ﺳﺎﺧﺘﻪ شد.

12-  در دﺑﺴﺘﺎﻧﻬﺎ و دوره ي اﺑﺘﺪاﻳﻲ زﺑﺎن ﻣﺎدري را ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮد و ﺑﺮاي ﺗﺪرﻳﺲ آﻧﻬﺎ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن آذرﺑﺎﻳﺠـﺎﻧﻲ ﭼـﺎپ ﻛـﺮد . زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﺑﺎن دوم در آﻧﻬﺎ ﺗﺪرﻳﺲ ﺷﺪ

13ــ  در اﺛﺮ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﺣﺘﻜﺎر ﻣﻮادﻏﺬاﻳﻲ و ﺑﺎزار ﺳﻴﺎه، ﻣﻮاد ﺿﺮوري ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ارزان ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﺼـﻒ آن در ﺗﻬـﺮان ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ.

14ــ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ارﺗﺶ ﭼﺮﻳﻜﻲ ﺧﻠﻘﻲ امنیت ﻛﺎﻣﻞ در ﺳﻄﺢ اﺳﺘﺎن ﺑﺮﻗﺮار .گردید.

 اﻳﻨﻬﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻛﺎرﻫﺎي ﭘﻴﺸﻪ وري ﺑﺮاي ﻣﺮدم آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﻮد.آﻳﺎ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ  پرست در ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎل اﻳـﻦ ﻫﻤﻪ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺮدم زﺣﻤﺘﻜﺶ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ؟ 1

 آﻧﭽﻪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه از ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧﻮد ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ، ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ. وﻳﻠﻴﺎم داﮔﻼس ﻗﺎﺿﻲ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻘﺎم آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ در ﻛﺘﺎب ،« ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﻲ مهربان»، اﺻﻼﺣﺎت اﻧﺠﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮح  دﻫﺪ:

1ــ  ﺗﻘﺴﻴﻢ اراﺿﻲ و اﻣﻼك ﻣﺎﻟﻜﻴﻦ ﻓﺮاري و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺤﺼﻮل زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ دهقانان.

2ــ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن رﺷﻮه . ﭘﻴﺸﻪ وري رﺷﻮه دادن ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ دوﻟﺖ را ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻋﻼم ﻛﺮد و ﺑـﻪ ﻣـﺮﺗﻜﺒﻴﻦ ﻣﺠـﺎزات سختی قائل شد. اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺛﺮ ﺑﺮق آﺳﺎﻳﻲ داﺷﺖ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻲگفتند اﮔﺮ ﺷﺒﻬﺎ ﻣﻐﺎزه هایشان باز می ماند، اﻣﻮاﻟﺸـﺎن  تامین داﺷﺖ و ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺳﺮﻗﺖ ﻧﻤﻲ رﻓت.اهالی اظهار می داشتند که برای اولین بار با اطمینان می توانستند ﺷـﺐ ﻳـﺎ روز ﻣﺎﺷﻴﻦهایشان را در ﻛﻨﺎر ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻳﺎ ﭘﺲ ﻛﻮﭼﻪ ﺑﮕﺬارﻧﺪ. بدون اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺴﻲ ﺟﺮﺋﺖ دزدﻳﺪن ﭼﺮخ، چراغ و آﺋﻴﻨﻪ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﺛﺎث آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﺣﺘﻲ اﮔﺮ در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎز می ﻣﺎﻧﺪ. 3-  قیمت اجناس مورد نیاز عموم به طور جدی کنترل می شد و اﺣﺘﻜﺎرﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺳﺨﺖ ﻣﺠﺎزات می شدند و قیمت کالاهای مورد نیاز عموم 40 درصد پایین آمده بود.

4ــ کلنیک های  ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺳﻴﺎري ﺗﺄﺳﻴﺲ  شده بود ﻛﻪ از ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ دﻫﺎت اﻃﺮاف می  رﻓﺖ.

5ــ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻴﻜﺎري و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﺗﺼﻮﻳﺐ و ﺑﻴﻦ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﻳﺎن و ﻛﺎرﮔﺮان ﻗﺮاردادﻫﺎي  ﺟﻤﻌﻲﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ .

 6ــ برنامه عمومی کار اﺟﺮا و ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ خیابان ها و ﻛﻮﭼﻪ ﻫﺎ اﺳﻔﺎﻟﺖ و ﺳﻨﮕﻔﺮش شد.

7ــ  ﺑﺮﻧﺎﻣه ي ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺟﺮا و در دﻫﺎت ﻣﺪارس ﺑﺎز ﺷـﺪ و داﻧﺸـﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳـﺰ ﺑـﺎ دو داﻧﺸـﻜﺪه ي ﻃـﺐ و ادﺑﻴـﺎت ﺗﺄﺳـﻴﺲ گردید. 2

اﻳﻦ ﻫﻤﻪ دﺳﺖ آوردﻫﺎي ﺧﻠﻖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﻳﻮرش وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ي ارﺗﺠﺎع و اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ،. روزﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﺎ ﺣﺘـﻲ در ﺳﺎل های 28و 29 ﺧﺒﺮ از ﻗﺤﻄﻲ و ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ در ﺗﺒﺮﻳﺰ دادﻧﺪ و ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ:  «در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺪي و ﻛﻤﻲ ﻧﺎن ﺑﺎزار ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ زد وﺧﻮرد ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ زﺧﻤﻲ و ﻳﻚ ﻧﺎﻧﻮا ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رسید. خبری ﻛﻪ اﻣﺮوز از ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺮاي ﻣﺎ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ، حاکی اﺳﺖ وﺿﻊ ﻧﺎن شهر به جاي ﺑﻦ رﺳﻴﺪه، زﻳﺮا ﭼﻨﺪ روز ﺑﻮد ﻛﻪ اﺻﻼح ﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﺪه اي از ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻦ ﻣﺤﻠﻲ واﮔﺬار ﺷـﺪه بـﻮد. در ﺷـﻬﺮداري در پاسخ به مراﺟﻌﻴﻦ می گویند اﻳﻦ اداره ﻋﻬﺪه دار اﻣﻮر ﻧﺎن ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاري ﻧﻈﺎﻣﻲ ارﺗﺒﺎط دارد و ﺑـﺎلاخره ﻣـﺮدم ﭘـﺲ از سرگرداﻧﻲ و ﺑﻼﺗﻜﻠﻴﻔﻲ، ﻧﺎﭼﺎر روز ﺳﻮم شهریور، ﺑﺎزار را ﺑﺴﺘﻪ در اﺳﺘﺎﻧﺪاري و ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ و  تلگرافخانه متحصن شدند». 3  در کتاب «سالهای بحرانی» ﻛﻪ ﺧﺎﻃﺮات روزاﻧﻪ ی ﻣﺤﻤﺪﻧﺎﺻﺮ ﺻﻮﻟﺖ ﻗﺸﻘﺎﻳﻲ اﺳﺖ و در ﺳﺎل 1371ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ، ﻧﺎﺻﺮ ﻗﺸﻘﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ:

 مستردوﮔﻼس ﻗﺎﺿﻲ ﻣﻌﺮوف آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻣﻬﻤﺎن ﻣﻦ ﺑﻮد و روز ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮر ماه 1329 پـﺲ از ﻣﻘـﺪاري ﮔـﺮدش، صحبت متفرقه شد. مستر دوگلاس در ﺿﻤﻦ ﺻﺤﺒﺖ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ، یک روز ﻣﻬﻤﺎن واﻻﺣﻀﺮت اﺷﺮف ﺑﻮدم ﺷـﺎه ﻫـﻢ ﺗﺸـﺮﻳﻒ داﺷﺘﻨﺪ. در ﭼﻤﻦ ﻣﻲخواستیم ناهار بخوریم. قبلا من  اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻢ وﺿﻊ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺪ اﺳﺖ و اﻫﺎﻟﻲ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ. خواهر شاه ًﻣﻘﺪاري از ﭼﻤﻦ ﻛﻨﺪ و ﻋﻠﻒ ﺳﺒﺰ را ﺑﻪ ﻫﻮا ﭘﺮت ﻛﺮد، گفت از اﻳﻦ ﺑﺨﻮرﻧﺪ در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﻫﺎر ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ.  دﻳـﺪم ناهار ﻣﻔﺼﻠﻲ  اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻢ، اﻳﻦ ﻣﺎل ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از زﻳﺎدي اﻳﻦ ﻏﺬا ﻛﻪ ﻫﺮ روزﻣﺼﺮف ﻣﻲشود ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔـﺮ را ﻏـﺬا داد . از اﻳﻦ ﺣﺮف ﻣﻦ، اﻳﻦ زن ﺑﻲ حیا عصبانی شد یک ران ﺑﺮه را ﻛﻨﺪ و ﭘﺮت ﻛﺮد ﺟﻠﻮي سگش. من هم دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰي ﻧﮕﻔﺘﻢ و ﻏﺬا را ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﻮد ﺗﻤﺎم ﻛﺮدم و رﻓﺘﻢ.

 ﻧﺎﺻﺮ ﻗﺸﻘﺎﻳﻲ در اداﻣﻪي اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮه  می ﻧﻮﻳﺴﺪ:

  وﻳﻠﻴﺎم دوﮔﻼس از وﺿﻊ ﺗﺒﺮﻳﺰ زﻳﺎد ﺷﻜﺎﻳﺖ داﺷﺖ و  می گفت صدي ﻧﻮدوﭘﻨﺞ ﻣـﺮدم ﻣﺎﻳﻠﻨـﺪ ﭘﻴﺸـﻪ وري ﺑﺮﮔـﺮدد و از ﻣـﺄﻣﻮرﻳﻦ (دوﻟﺖ) نا راضیﻫﺴﺘﻨﺪ.4

ارﺗﺠﺎع ﺧﺸﻦ و ﺑﻲ رﺣﻢ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴﻢ ﻛﻪ در ﭘﻨﺎه ﺳﺮ ﻧﻴﺰه و ﺗﻮپ و ﺗﺎﻧﮓ و ﺳﻮاران ارﺗـﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸـﺎﻫﻲ، ﺑـﻪ ﺗﺒﺮﻳـﺰ وارد ﺷﺪ، آن ﭼﻨﺎن ﻗﺘﻞﻋﺎﻣﻲ از ﻛﺸﺎورزان راه اﻧﺪاﺧﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﻣـﺮدم ﻣﺤـﺮوم و ﺳـﺘﻤﺪﻳﺪه آذرﺑﺎﻳﺠـﺎن ﺑـﻪ ﺗﻬـﺮان و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰي اﻳﺮان ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ.آﻧﻬﺎ در ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ و ﻣﺸـﻘﺖ روزﮔـﺎر ﮔﺬراﻧﺪﻧـﺪ و ﺑـﺎ دﺳـﺖ  ﻓﺮوﺷـﻲ و ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﺨﺖ و ﺷﺎق از ﻗﺒﻴﻞ آب ﺣـﻮض ﻛﺸـﻲ و ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﭼـﺎه اﻣﺮارﻣﻌـﺎش ﻣـﻲ  ﻛﺮدﻧـﺪ و ﮔﺮوﻫـﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ رﺳـﻢ  «ﻋﺎﺷﻴﻖ» ﻫﺎي ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻧﻤﺎﻳﺸﺎﺗﻲ در ﺗﻬﺮان ﻣﻲ  دادﻧﺪ. «اﻣﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻲ کنم درﺳـﺎل 1326 که ﺳـﺎﻋﺪ ﻣﺮاﻏـﻪ اي آن  ﻓﺮاﻣﺎﺳـﻮﻧﺮ نوکر صفت نخست وزﻳﺮ اﻳﺮان بود، ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻛﻪ از ﺗﺒﺮﻳﺰ راﻧﺪه شده ﺑﻮدﻧـﺪ، در ﺗﻬـﺮان ﻧﻤﺎﻳﺸـﺎﺗﻲ ﺑـﻪ زﺑـﺎن آذرﺑﺎﻳﺠـﺎن ﻣﻲ دادﻧﺪ. شهربانی وﻗﺖ از ﻧﻤﺎﻳﺶ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲ کند. آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ   وزﻳﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣی کنند. ساعد با اﻳﻨﻜﻪ ﺧود آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﺑﻮد، وﻟﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺳﺮﺳﭙﺮده ي درﮔﺎه اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺷﺎه ﺷﺪه  بود ﻛﻪ ﺑﺎ زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﻠﻴﺖ ﺧـﻮد ﺑﻪ آﻧﺎن ﺟﻮاب داده ﺑﻮد. ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻗﺪﻏﻦ است». 5

 ﻓﺮار ﺧﻠﻖ ﻣﺤﺮوم و ﺳﺘﻤﺪﻳﺪه آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ از ﺷﺮ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﺳﺘﻤﮕﺮ دوﻟﺖ ﺷـﺎه ﻣﻌـﺪوم ﺑـﻪ ﻃـﻮر دﺳـﺘﻪ ﺟﻤﻌـﻲ اﻧﺠـﺎم ﻣﻲ  ﮔﺮﻓﺖ، و اﻳﻦ ﻓﺮار و ﺳﺮﮔﺮداﻧﻲ ﺗﺎ ﺳﺎل 1328ﻧﻴﺰ اداﻣﻪ داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ي روزﻧﺎﻣﻪي ﺑﺎﺧﺘﺮ اﻣﺮوز؛ «تا اﻣﺮوز  500 از اﻫﺎﻟﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان آﻣﺪ بودﻧﺪ،  ﺑﻪ وسیله اﻓﺮاد ﺧﻴﺮ و ﺗﺠﺎر آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﺟﻤﻊ آوري و ﺑﻪ ﺷﻴﺮوﺧﻮرﺷـﻴﺪ ﺑـﻪ  ﺗﺒﺮﻳﺰ اﻋﺰام ﺷﺪﻧﺪ». 6

 ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺧﻠﻖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻌﺪ از ﻳﻮرش ارﺗﺠﺎع و ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴﻢ آن ﭼﻨﺎن ﺳﻨﮕﻴﻦ و دردﻧـﺎك و اﺑﻌـﺎد ﻓﺎﺟﻌـﻪ ي آن ﭼﻨـﺎن ﻛﺸﻨﺪه و زﻳﺎن ﺑﺎر ﺑﻮد ﻛﻪ دوﻟﺖ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر اﻓﻜﺎرﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻻﻳﺤـﻪ    ي ﻋﻔـﻮ ﻋﻤـﻮﻣﻲ درﺑـﺎره ي اﻫـﺎﻟﻲ آذرﺑﺎﻳﺠـﺎن، دﺳﺖ زد ﻛﻪ ﺣﺘﻲ اﻳﻦ ﻻﻳﺤﻪ ﻫﻢ ﺟﺰ ازدﻳـﺎد ﻣﺼـﻴﺒﺖ و ﺑﺎزﮔـﺬاردن دﺳـﺖ ﻣـﺄﻣﻮرﻳﻦ و ﺟﺎﺳـﻮس ﻫـﺎي رﻛـﻦ دو و ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻠﻖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ ای ﻧﺪاﺷﺖ.

 

*ــ ﻓﻘﻂ ﻃﻠﺐ  خرده ﻣﺎﻟﻜﻴﻦ و ﺻﺎﺣﺒﺎن اراﺿﻲ و ﻣﺴﺘﻐﻼﺗﻲ ﻛﻪ در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه و در ﺗﻬﺮان ﺑﻪ اردوي دﺷﻤﻦ ﻧﭙﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ، ﺑﻮد ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ .

 **-  در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در آن اﻳﺎم ﺗﻬﺮان و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﺎرﮔﺮي ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﺎر ﺑﻮد و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮاي ﺣﺪاﻗﻞ کار ادامه داشت.

1ـ ضررهای نفاق در جنبش های ملی، غ. ب. داداش زاده،ص 98 و 99

2ــ گذشته چراغ راه آینده است.ص 333

3ــ روزنامه باختر امروز، شماره 25 شنبه 5 شهریور1328، جریان اخبار روز

4ــ خاطرات روزانه محمد ناصر صولت قشقایی، کتاب سالهای بحرانی، انتشارات موسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ سوم 1371 ص 80 و 81

5ــ ضررهای نفاق در جنبش های ملی ایران، داداش زاده  ص 98

6ــ باختر امروز، 26 آذر 1328

 

 

 

 

 

Go Back

Comment